Het is een open deur dat een boekomslag een professionele, verzorgde uitstraling moet hebben. De concurrentie met andere boeken is immers groot. Bovendien zien lezers, journalisten, redacteuren, bloggers en andere potentieel belangstellenden veel boekomslagen van reguliere uitgeverijen voorbij komen. Wilt u de aandacht trekken, dan moet uw omslag zich dus met die omslagen kunnen meten.

Boekomslagen worden zo ontworpen dat ze op een visuele manier aangeven binnen welk genre het boek valt: een thriller, literaire roman, chicklit, poëziebundel, et cetera. Ervaren boekomslagontwerpers kennen de gebruiken binnen een genre en kunnen daarover adviseren. Maar als u zelf veel omslagen binnen een genre naast elkaar legt, vallen u ook onmiddellijk overeenkomsten en verschillen op. Zo krijgt u al een goed beeld van wat gebruikelijk is binnen dat genre.

 

De regels volgen of origineel zijn?

Ontwerpen is een creatief proces waarbij de gebruiken binnen een genre wel in het achterhoofd gehouden moeten worden, maar er ook van afgeweken kan worden. Dat doen ontwerpers ook.

Soms valt een omslag juist op door af te wijken. Maar realiseert u zich wel dat potentiële lezers conventies gewend zijn, ze hebben verwachtingen van een omslag. Een thriller die er uitziet als een dichtbundel of non-fictieboek bereikt de verkeerde lezers. De kans is groot dat boekverkopers uw boek dan niet willen inkopen of lezers er niet mee naar de kassa gaan – als ze het al oppakken.

U moet dus weten met welke regels u breekt als u origineel wilt zijn, en kunnen inschatten of het verstandig is dat te doen.

Al waarschuwt Van Pruyssen dat regels nooit zwart-wit zijn. ‘Wat op het ene omslag goed werkt, kan op een ander omslag de plank volledig misslaan. Het is een ontwerpproces waar concept en vormgeving uiteindelijk een harmonieus en aantrekkelijk geheel moeten gaan vormen.’

 

Image

 

Non-fictie over de Tweede Wereldoorlog krijgt vaak een zwart-witbeeld op het omslag en rode belettering.

 

Image

 

Thrillers waren jarenlang te herkennen aan hun zwarte basiskleur. Daarna volgde een hausse van omslagen met een witte achtergrond.

 

Image

 

Chicklit: herkenbaar aan opgewekte vrouwen en luchtigheid.

 

Kaft, cover, boekomslag

In het dagelijks taalgebruik spreken lezers vaak over de kaft en cover van een boek. Professionele boekenmakers noemen het een boekomslag of voorplat. Een boekomslag bestaat uit een voorplat, rug en achterplat. Soms heeft een paperback ook nog flappen aan de binnenkant, dan spreek je van een ‘luxe paperback’. Een nog luxere uitvoering van een boek is de hardcover met ‘stofomslag’, een losse wikkel papier om karton.

 

Het voorplat

Het ontwerp van het voorplat bestaat uit een aantal elementen die samen een perfecte compositie moeten vormen:
 

• Het beeld: een foto, illustratie of typografie
• De tekst: een titel, eventueel een subtitel en de auteursnaam
• De kleuren

Op een goed voorplat wordt het oog van de kijker meteen naar de belangrijkste informatie geleid. Daar moeten de compositie, het kleurgebruik, font en beeld samen voor zorgen.

 

Beeld kiezen

Het beeld van het voorplat bestaat uit een foto, illustratie of typografisch beeld. Bij een omslag met een foto of illustratie trekt de foto of de illustratie meestal de aandacht, bij een typografisch voorplat doet de speciale belettering dat.

Een typografisch omslag heeft meestal geen illustratie of foto, uitzonderingen daargelaten. Een typografisch omslag kan desondanks een heel krachtig en opvallend beeld opleveren.

Een foto of illustratie op het omslag is dus geen must. Typografie is wel weer een vak apart, er zijn veel dingen om op te letten, naast fontkeuze en kleurgebruik. Van Pruyssen: ‘Let vooral ook op de spatiëring – de ruimte tussen de letters –, de interlinie – de ruimte tussen de regels – en de uitlijning – gecentreerd, links- of rechtslijnend – van teksten.’

Een illustratie op het omslag is ook heel fraai. Vaak een duurdere optie, omdat de illustratie speciaal gemaakt moet worden. Tenzij u een voorgeproduceerde illustratie uit een beeldbank kiest. De kans is wel aanwezig dat een ander dezelfde illustratie heeft gebruikt.

Welk soort illustratie past bij uw boek? Een vraag waar veel antwoorden op te geven zijn. Een vuistregel is er wel: ‘Het is in ieder geval niet aan te raden om een aap-eet-banaan-omslag te maken. Dus geen afbeelding van een banaan etende aap als de titel van het boek is: Aap eet banaan. Beeld dat tot de verbeelding spreekt, dat ruimte geeft voor eigen interpretatie van de lezer is altijd aantrekkelijker. Enig verband met de inhoud is wel zeer wenselijk.’

Een foto voor het omslag kunt u zelf maken, maar beter gebruikt u een foto gemaakt door een professional. Zulke foto’s zijn te koop bij beeldbanken zoals Gettyimages.nl of de Nederlandse beeldbank Hollandsehoogte.nl. Reguliere uitgeverijen maken er ook veelvuldig gebruik van.

Van Pruyssen: ‘Voordeel is dat het aanbod in beeldbanken groot is en er gebruik wordt gemaakt van professionele fotografen en illustratoren, ook omslagfotografie is een vak op zich.’

Nadeel is dat een beeld uit een beeldbank al voor een ander boek gebruikt kan zijn. Dat komt vaker voor dan u denkt, er bestaat zelfs een blog waar deze ‘bookalikes’ verzameld worden.

 

Image

 

Hoe is een dubbelganger te voorkomen? Van Pruyssen: ‘De rechten van een beeld moeten gekocht worden als het een rights managed beeld is. Bij aanschaf van een beeld is bij elke beeldbank bekend welk beeld voor welk land en welke termijn gebruikt is. Er zijn ook rechtenvrije beelden te krijgen, aanmerkelijk goedkoper, maar die zijn ook veel vaker terug te vinden op andere commerciële uitingen zoals brochures, posters, websites.’

Geen reden om beeldbanken te vermijden. ‘Vanuit kwalitatief oogpunt is het vele malen beter om een professioneel beeld te kiezen. Natuurlijk is het heel vervelend als een omslagbeeld nogmaals gebruikt wordt of al eens gebruikt is. Maar het gebeurt wel. Ik noem het graag trends, je ziet trends overal in de wereld – in de mode, bij interieurs, architectuur en dus ook bij boekomslagen.’

Klanten van Pumbo kunnen voor het aanschaffen van foto’s gebruik maken van de Pumbo-accounts bij Bigstockphoto.com en Shutterstock.com, waardoor accountskosten bespaard kunnen worden. Voordeel van deze beeldbanken is dat de beeldprijzen heel betaalbaar zijn of zelfs gratis. Wel is de kans op dubbel beeldgebruik veel groter. Dat komt doordat de aanschaf van beelden volledig geautomatiseerd (digitaal) verloopt en je geen extra informatie, zoals gebruikte oplagen van andere gebruikers van dat beeld, ontvangt.

 

Auteursrecht

Gebruik nooit zomaar een beeld maar achterhaal wie de maker is en vraag toestemming. Op beelden zit auteursrecht. U loopt anders kans een gepeperde factuur te ontvangen van de rechthebbende. Vraag ook toestemming voor gebruik van beeld op POS-materiaal (‘Point of Sale’), als u dat laat maken: een winkeldisplay, posters, flyers, boekenleggers, et cetera.

 

De juiste beeldresolutie

Voor drukwerk, dus voor papieren boeken, heeft u beeld met een hoge resolutie nodig. Van Pruyssen: ‘Voor elk beeld van een stockbureau geldt dat je het beeld op hoge resolutie moet aanvragen, 300 dpi.’ Voor beelden op websites volstaat een lage resolutie, 72 dpi, maar zo’n resolutie is niet geschikt voor drukwerk. ‘Een te lage resolutie zorgt voor een onscherp, gekarteld beeld.’

 

Fonts kiezen

Welke font werkt het best op uw omslag? Niet eenduidig te beantwoorden. Een font met een schreef, ofwel een ‘voetje’ onderaan de poten, zorgt vaak voor een klassieke(re) uitstraling. Een schreefloos font geeft al snel een moderne uitstraling. Wilt u meer weten over fonts, hun oorsprong, imago en het gebruik ervan? Lees dan het vermakelijke boek Precies mijn type. Een boek over letters van Simon Garfield.

Van Pruyssen: ‘De meeste fonts moet je kopen, ook hierop zitten rechten. Anders zouden de fontontwerpers immers niks verdienen voor het ontwerpen van een lettertype.’ Gratis fonts zijn te vinden via sites als dafont.com en 1001fonts.com. Check wel goed of de fonts kostenloos te gebruiken zijn voor ‘commercial use’.

 

De kleur van het font

Zorg er altijd voor dat de tekst op het omslag goed leesbaar is.
 

• Maak het contrast tussen de tekst en de achtergrond groot genoeg.
• Zorg dat de kleurstelling aangenaam is voor het oog. De letters mogen niet gaan dansen of schitteren.
• Kijk of een van de kleurschakeringen uit de illustratie of foto gebruikt kan worden als fontkleur. Zo ontstaat een eenheid tussen beeld en tekst.
• Geef de auteursnaam eventueel een andere kleur dan de titel.
• Is de tekst ook nog leesbaar als het omslag de grootte heeft van een postzegel?

Van Pruyssen: ‘Ook de kleuren van de typografie kunnen een sfeer weergeven: zonnig en fris of spannend en donker bijvoorbeeld.’

 

Plaatsing van de tekst op de achtergrond

De titel van een boek mag veel ruimte krijgen op het omslag. De auteursnaam kan wat kleiner worden afgebeeld, maar zeker niet te klein. Een uitzondering op deze regel wordt wel eens gemaakt bij een auteur van naam en faam: de naam van de schrijver staat dan vaak groter afgebeeld dan de boektitel.

Een vertikaal boekomslag leest de lezer van boven naar beneden. En ook de rug van het boek lees je zo. Wat bovenaan het omslag staat, ziet de lezer dus het eerst. Iets om rekening mee te houden.

 

Het achterplat

Het achterplat heeft ook veel verleidingspotentie, mits goed vormgegeven. Een goed ontwerper besteedt net zo veel aandacht aan het achterplat als aan het voorplat. ‘Veel uitgeverijen houden van een helder achterplat, duidelijke informatie, niet te veel toeters en bellen,’ weet Van Pruyssen.

‘Ik ben het daar niet altijd mee eens. Ik denk dat een achterplat net zo spannend en pakkend ontworpen kan worden als het voorplat. Herhaling van het omslagbeeld of een gedeelte ervan door laten lopen op de rug, delen van tekst of beeld herhalen, spannende typografie en nog veel meer.’

Op het achterplat staat in ieder geval vermeld:
 

• De flaptekst: een korte, wervende tekst over de inhoud van het boek
• De barcode
• Korte auteursbiografie
• Auteursfoto

Eventueel ook:
 

• Een aanbevelingsquote
• De website bij het boek: een boekwebsite, auteurswebsite en/of uitgeverijwebsite

 

Extra’s op het omslag: spotvernis, preeg, folie, fluor, sticker

Omslagen kunnen ook extra’s bevatten om ze nog beter op te laten vallen: delen van het boekomslag geaccentueerd met spotvernis (glimmend effect), bijvoorbeeld de titel of een illustratie, een preeg (relief), foliedruk (bijvoorbeeld van de letters), fluor, of een sticker. Erg fraai. Wel extra kosten natuurlijk.

 

Maak meerdere omslagen en test!

Een boekomslagontwerper maakt vaak meerdere ontwerpen en variaties. Twijfelt u over keuze A of B? Leg de keuzes voor aan een testpubliek uit de doelgroep van uw boek.
 

• Welk omslag spreekt ze meer aan?
• Welke verwachtingen hebben ze over de inhoud van het boek, bij het zien van de omslagen?
• Welke associaties krijgen ze erbij?

Leg bij voorkeur niet meer dan 3 verschillende ontwerpen voor. Te veel keuze en lang wikken en wegen zijn niet bevorderlijk voor het geven van een primaire reactie.

 

Checklijst bij het kiezen tussen conceptomslagen
 

• Als u door uw oogharen naar het omslag kijkt, zijn hoofdzaken en bijzaken (titel, subtitel, auteursnaam) dan duidelijk te onderscheiden? Is de titel nog steeds goed leesbaar?
• Is het omslag ook leesbaar als u het verkleint tot postzegelformaat? In webwinkels en op websites worden omslagen vaak op dat formaat weergegeven.
• Is het omslag nog duidelijk leesbaar in zwart-wit? Deze situatie doet zich voor als u een advertentie in zwart-wit wilt plaatsen (kleur is vele malen duurder).

 

Houd dit nog in gedachten

Het is erg verleidelijk boekomslagen te beoordelen in termen als ‘mooi’ of ‘lelijk’. Waarbij u dan vooral uitgaat van wat u zelf mooi of lelijk vindt. Onderdruk die neiging! Slimmer is het te denken vanuit de lezers die het boek moet bereiken:
 

• Wat straalt het omslag uit (voor die lezers)?
• Welke lezersgroep spreekt die uitstraling aan (is dat de lezersgroep die aangesproken moet worden?)
• Laat het omslag goed zien welk genre het betreft?
• Valt het omslag voldoende op binnen zijn genre?

U ziet, daar komt geen ‘mooi’ of ‘lelijk’ aan te pas, een omslag moet vooral goed werken.

Het boekomslag heeft een belangrijk aandeel in het verkoopsucces. Het is immers vaak de eerste indruk die een lezer krijgt. Besteedt u er dus de grootst mogelijke zorg en veel tijd aan. Twijfelt u over het ontwerp, denkt u erover op het laatste ogenblik nog een aanpassing door te voeren? Doen. Ook bij reguliere uitgeverijen komt het voor dat een omslag om ‘vijf voor twaalf’ nog gewijzigd wordt. Niet voor niets, het kan de verkoopaantallen beïnvloeden.

Een boekomslag ontworpen door een professioneel ontwerper kost tussen de 500 en 600 euro exclusief btw. Daar komt meestal nog zo’n 300 euro bij voor beeldrecht.

Succes!