Er is geen verschil tussen auteursrecht en copyright. ‘Copyright’ is de Engelse term, maar het betreft juridisch precies hetzelfde concept.
Auteursrecht is het recht van de maker op een werk, zoals een tekst of een foto.
Niemand behalve de auteur mag dat kopiëren of publiceren zonder zijn toestemming, behalve in bepaalde wettelijk geregelde uitzonderingssituaties.

Auteursrecht geldt automatisch zodra u het werk heeft gemaakt. U hoeft als auteur niets aan te vragen, niets te deponeren of te registreren en zelfs geen ‘copyright notice’ bij uw werk te zetten. De kosten zijn dan ook nul.
Er zijn diverse bedrijven en instanties die aanbieden uw ‘intellectuele eigendom te beschermen’ door vastlegging in hun register.
Dat is juridisch gezien niet nodig. Zo’n vastlegging helpt u alleen als u bang bent dat een ander gaat claimen dat hij de auteur is van uw werk.
De datum van vastlegging bewijst dan dat u de auteur bent, omdat u het werk als eerst heeft laten vastleggen. Maar dat bewijs kunt u vaak ook op andere manieren leveren.

Nee, u kunt een vertaling alleen publiceren als u toestemming heeft van de oorspronkelijke auteur.

Sommige mensen denken dat het auteursrecht van de oorspronkelijke maker niet meer geldt als zij maar genoeg aanpassen.

Ze gaan dan woorden vervangen door synoniemen of zinnen herschrijven. Dat is juridisch gezien niet genoeg: het is en blijft een bewerking.

Als de auteur meer dan zeventig jaar geleden is overleden, behoort zijn werk tot het publieke domein.

Het auteursrecht geldt dan niet meer. Vanaf dat moment mag u zijn werk vertalen en uitgeven zonder toestemming.

U mag een kort stukje uit iemands werk overnemen als citaat.

Dat wil zeggen dat u dat stukje gebruikt binnen een aankondiging, bespreking, kritiek of discussie, of voor een daarmee vergelijkbaar doel.

Er moet sprake zijn van een voldoende duidelijk inhoudelijk verband tussen dat stukje en uw eigen tekst.

Zo mag u bij een wetenschappelijke of zakelijke tekst een aantal zinnen van een autoriteit aanhalen om zo de eigen uitleg te onderbouwen, of juist om daaronder een weerlegging te kunnen geven.

Bij een e-book over een product mag u een kleine foto van dat product laten zien, zodat mensen weten waar het over gaat.

Hergebruik van een werk als versiering is daarentegen niet toegestaan.

Zomaar een afbeelding van een molen tonen bij een boek over molens is geen beeldcitaat.

Die afbeelding heeft onvoldoende inhoudelijk verband met het boek.

‘Fair use’ is een begrip uit het Amerikaanse auteursrecht.
Het wil zo veel zeggen als dat elk gebruik van een werk toegestaan is, mits u maar kunt onderbouwen dat het ‘fair’ (oftewel eerlijk) is.
Dit begrip kennen wij niet in de Nederlandse wet. Het lijkt een beetje op ons citaatrecht, maar ‘fair use’ is veel flexibeler en kan ook in situaties worden gebruikt waarin geen sprake van citeren is.
U kunt u bij uitgeven via Pumbo niet beroepen op ‘fair use’, omdat Pumbo uitgeeft onder de Nederlandse wet.

Andermans tekst in uw eigen woorden weergeven heet parafraseren.
De wet ziet dat als een vorm van citeren (zie de vraag daarover).
Parafraseren mag net als letterlijk citeren, mits u aangeeft wat u overneemt, en u duidelijk uw eigen bijdrage scheidt van hetgeen u van het origineel overneemt.
Het is niet zo dat u door herschrijven de tekst zomaar mag gebruiken.
Zolang in de tekst de originele brontekst doorschemert, is nog steeds sprake van inbreuk op het auteursrecht, tenzij u zich op het citaatrecht kunt beroepen.

Karakters zoals personages uit een boek of stripverhaal zijn auteursrechtelijk beschermd.
Deze mag u dus niet zomaar in een nieuw verhaal verwerken, ook niet als dat verhaal zelf geheel uw eigen idee is.
De enige echte uitzondering is een parodie: als u die personages in een eigen verhaal opvoert op zo’n manier dat u het origineel belachelijk maakt of bespot, dan is dat in principe legaal.
Denk bijvoorbeeld aan een seksueel getinte versie van Suske & Wiske (bestaat écht...).

Wanneer u een verhaal schrijft over iemand, dan kan dat als een inbreuk op de privacy worden ervaren.
Zeker als het verhaal (semi-)biografisch is, oftewel de werkelijkheid probeert te benaderen.
U onthult dan immers privégegevens over iemand. Dit kan ruzie opleveren met die persoon. Alleen al daarom moet u zich afvragen of u dit werkelijk moet willen.
Juridisch gezien is een inbreuk op de privacy te rechtvaardigen als u een groter eigen belang heeft in het kader van de vrijheid van meningsuiting.
Oftewel: het moet zo belangrijk zijn dit te vertellen dat de privacy nu even moet wijken.
Die onderbouwing moet u kunnen maken op het moment dat u het boek wilt publiceren.
Verder moeten de feiten uit uw boek juist en te bewijzen zijn en uw eigen mening en conclusies moeten gebaseerd zijn op die feiten.
Als u een verzonnen verhaal vertelt, mag u daarin bekende namen opnemen om uw verhaal op te sieren.
Let wel op dat u mensen niet zomaar in rare negatieve situaties zet. Dat zou smaad kunnen opleveren, afhankelijk van de context en het soort verhaal.
Bij overleden personen geldt dit niet. Privacy geldt dan juridisch gezien niet meer, maar als uw tekst ook de nabestaanden raakt, kunnen zij er natuurlijk wél iets van zeggen op basis van bovenstaande.

Als iemand herkenbaar op de foto staat, heeft hij portretrecht.
Dat houdt in dat u moet kijken hoe groot zijn belang tegen publicatie is en uw belang vóór publicatie.
Oftewel: hoe erg is het voor hem dat deze foto in een boek komt en hoe belangrijk is het voor de lezers?
Bij een simpele straatfoto waar toevallig iemand voorbijkomt, is het vrij duidelijk dat er geen belang tegen publicatie is. Zo’n foto kunt u dus gebruiken.
Een close-up of pasfoto van een persoon levert een groter privacybelang op en dan moet er dus een zwaardere reden zijn om de foto te mogen gebruiken.
Dat kan bijvoorbeeld de nieuwswaarde zijn (vrijheid van meningsuiting). Zie hiervoor de vraag hierboven.

Voor gebruik van afbeeldingen heeft u toestemming nodig van de maker, de fotograaf of tekenaar.
Dat een afbeelding te vinden is via Google Afbeeldingen betekent nog niet dat u deze legaal mag gebruiken. U zult echt moeten navragen bij de website of zij de rechten hebben en of ze u toestemming willen geven voor gebruik.
Er zijn diverse websites die gratis beelden aanbieden, zoals Pexels.com en Unsplash.com. Op Flickr.com kunt u via Creative Commons ook veel gratis bruikbaar beeld vinden.
Controleer wel de exacte licentie die erbij staat: niet al het beeld mag u in commerciële boeken gebruiken en soms mag u het beeld niet eens bewerken.
Er zijn ook vele stockfotowebsites waar u voor een laag bedrag (soms minder dan een euro) het recht kunt kopen het beeld in uw boek te verwerken. De bekendste websites zijn IStockphoto.com en Shutterstock.com.

Let op: de term ‘royalty free’ bij foto’s betekent niet dat de foto gratis gebruikt mag worden. Deze term betekent alleen maar dat u niet per kopie van de foto hoeft te betalen.

Nee. Als u de auteur of zijn nabestaanden niet kunt vinden, heeft u een probleem. Auteursrechtelijk gezien betekent dit namelijk dat u de afbeelding in kwestie niet mag gebruiken.
Stichting Foto Anoniem kan soms helpen. Deze instantie heeft een uitgebreid adressenbestand van fotografen. Op uw verzoek kunnen ze proberen de fotograaf te achterhalen, zodat u een licentie kunt kopen.
Kunnen ook zij de fotograaf niet vinden, dan kunt u met hen een contract sluiten waarin zij – in ruil voor een vergoeding – alle aansprakelijkheid voor het gebruik van die foto op zich nemen.

Ja, ook bij lesboeken voor het onderwijs is toestemming nodig als u andermans werk (zoals foto’s of teksten) wilt hergebruiken.
De wet kent een uitzondering voor gebruik van andermans werk in het onderwijs, maar die uitzondering geldt alleen voor de onderwijsinstelling zelf en niet voor de auteur van een boek voor het onderwijs.
Een onderwijsinstelling mag artikelen en (delen van) boeken kopiëren als dat nodig is voor het lesplan, mits men een billijke vergoeding betaalt. De auteur van een lesboek kan zich daar niet op beroepen.

Buma/Stemra, Sena en BREIN zijn zogeheten ‘collectieve organisaties’. Zij treden op namens aangesloten artiesten, zoals componisten van muziek of uitvoerend artiesten. Zo hoeft de gebruiker van werk van die artiesten dan alleen aan die organisatie royalties te betalen.
Er zijn zo’n twintig van zulke organisaties. Buma/Stemra is de bekendste: zij werkt voor muziekauteurs en incasseert royalties voor reproducties op cd en dvd.
Sena gaat over de naburige rechten van uitvoerend artiesten.
Stichting BREIN is geen rechtenorganisatie, maar treedt op tegen grootschalige inbreuk op het auteursrecht (en iedereen die daar direct of indirect iets mee te maken heeft) bij films en muziek.
Als auteur van een boek zult u in principe niets te maken hebben met deze organisaties, tenzij u muziek van een Buma/Stemra- of Sena-aangeslotene wilt kopiëren in uw boek of e-book. Stichting BREIN kunt u op uw pad vinden als u andermans e-books verspreidt.

In principe kan dat. U heeft toestemming nodig van de auteur.
Als u iemands werk publiceert zonder toestemming, kan diegene meteen een schadeclaim indienen. Ook als u deze persoon ondanks uw inspanningen niet kon vinden en ook als het gaat om niet-commercieel gebruik. De enige discussie kan gaan over de hoogte van de schade.
Verder mag de auteursrechthebbende naast de schadevergoeding ook de winst opeisen die u gemaakt heeft met de inbreuk. Dit kan betekenen dat u alle Pumbo-inkomsten moet afgeven.

Als bij een YouTube-video de embed-optie niet is uitgeschakeld, mag u deze embedden in een e-book.
Het embedden van een video telt namelijk niet als auteursrechtinbreuk. U plaatst dan alleen een speciaal soort hyperlink waarmee men de video kan bekijken.
Houdt u er wel rekening mee dat YouTube-video’s ook verwijderd kunnen worden.

Voor het integreren van muziek of video’s in een e-book geldt hetzelfde als voor het overnemen van tekst of beeld van een ander: dat mag alleen met toestemming.
Heel soms kan het citaatrecht van toepassing zijn, bijvoorbeeld als u dat muziekwerk bespreekt of de video’s gebruikt om een eigen stelling te onderbouwen.
Vuistregel is dat u die bespreking of onderbouwing niet kúnt doen zonder die muziek of video op te nemen.
Als u wilt bewijzen dat een bepaald liedje sterk lijkt op een ander, dan zult u de liedjes moeten laten horen, anders kan de lezer dat niet verifiëren.
Wilt u vertellen over popmuziek in de jaren zestig, dan kunt u dat ook doen zonder muziek te laten horen.

Ook op reclamemateriaal zoals folders zit auteursrecht. De hoofdregel geldt dus ook hier: gebruik mag alleen met toestemming. Echter, het citaatrecht zal hier sneller van toepassing zijn.
Als u bijvoorbeeld een e-book schrijft over effectieve folderteksten, kunt u voorbeelden laten zien van hoe het wel of niet moet.
Bespreekt u fouten in reclame, dan mag u screenshots van foute reclamebanners laten zien.
Gaat uw boek over een bepaald softwarepakket, dan mag u screenshots van dat pakket tonen om uw uitleg mee te onderbouwen. U mag natuurlijk niet in een boek over dat softwarepakket grote lappen tekst uit de folder of handleiding overnemen. Dat is geen citeren meer.

Als u een foto maakt, kan daar toevallig iemands merk of logo (of een tekst of afbeelding) op zichtbaar zijn. Denk aan een straatfoto waar een McDonald’s restaurant zichtbaar is, of een foto van een laptop waar u het Dell-logo kunt zien.
Dergelijke toevallige zaken hoeft u niet weg te poetsen. De auteurswet kent een uitzondering voor ‘ondergeschikt en incidenteel’ gebruik van een werk en ook het merkenrecht maakt hier geen probleem van.

ee, een pseudoniem gebruiken heeft geen gevolgen voor uw auteursrecht. De wet erkent dat auteurs onder pseudoniem publiceren.
Natuurlijk moet u wel kunnen bewijzen dat u de persoon achter het pseudoniem bent, mocht het tot een rechtszaak komen.

Wie een foto maakt, heeft daarop het auteursrecht. Dit geldt natuurlijk ook voor portretfoto’s, maar het publiceren van foto’s van personen mag niet zomaar. De geportretteerde heeft ook bepaalde rechten, namelijk het portretrecht.
Als mensen toevallig in beeld zijn (en dus niet geposeerd hebben voor de foto), mag u de foto publiceren zonder toestemming. Wel moet u dan zelf inschatten of mogelijk hun privacy of goede naam geschaad zou worden door die publicatie.
Schrijft u een boek over overgewicht, dan kunt u niet zomaar een portret van een iets te dik persoon gebruiken, omdat u daardoor de indruk wekt dat die persoon obees is oftewel ziekelijk dik. Dat is een aantasting van zijn goede naam. Het maakt dan niet uit of de foto op de openbare weg is gemaakt. Het gaat erom of mensen nadelig kunnen worden geraakt door de foto.
Hebben mensen wél geposeerd, dan heeft u echt hun toestemming nodig voordat u hun foto mag publiceren. Het liefst krijgt u die schriftelijk, zodat er geen discussie kan ontstaan over wat er nu wel en niet mocht. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld een Quitclaim-formulier (externe website Nationale Beeldbank).

Creative Commons is een initiatief voor mensen die hergebruik van hun foto’s of teksten willen toestaan, bijvoorbeeld omdat het goede reclame voor henzelf is.
Wie zijn werk onder één van de Creative Commons-licenties uitbrengt, geeft toestemming voor gebruik en verspreiding, mits zijn naam er maar netjes bij vermeld wordt.
De licenties zijn eenvoudig van opzet: iedereen mag alles doen met het werk, behalve die beperkingen die de auteur expliciet kiest. Er zijn slechts drie mogelijke beperkingen, die al dan niet in combinatie met elkaar gebruikt kunnen worden. Deze beperkingen zijn:
 

• Geen commercieel gebruik: het is niet toegestaan om het werk te verspreiden of te gebruiken als de verspreider of gebruiker daarmee direct of indirect geld verdient. Een boek uitgeven bij Pumbo is natuurlijk commercieel, tenzij u kiest voor een gratis e-book.
• Geen afgeleide werken: het werk mag alleen worden gebruikt in originele vorm. Het mag dus in zijn geheel worden gekopieerd, gepubliceerd of doorgegeven, maar niemand mag het werk wijzigen, uitbreiden of erin knippen. Een foto onder deze beperking mag u alleen integraal opnemen, met alleen een verkleining of formaatconversie als dat technisch nodig is.
• Gelijk delen: wie het maken van afgeleide werken wel wil toestaan, kan er nog voor kiezen om dit te doen onder de voorwaarde dat de gewijzigde of uitgebreide versie onder dezelfde Creative Commons-licentie moet worden gepubliceerd. Voor beeld betekent dit dat mensen uw bewerkte beeld ook moeten kunnen hergebruiken. Voor tekst geldt dit dan voor het gehele hoofdstuk of mogelijk het gehele boek!

Wie zonder toestemming van de auteursrechthebbende het werk kopieert of publiceert, pleegt inbreuk op het auteursrecht. Zo’n schending is een onrechtmatige daad: de schade moet worden vergoed.
De eerste stap is contact leggen met de vermeende inbreukmaker. Dat kan het best een beleefde brief of e-mail zijn, waarin u ze erop wijst dat uw werk is overgenomen terwijl u daar geen toestemming voor heeft gegeven. Vraag ze om het weg te halen binnen een redelijke termijn, bijvoorbeeld vijf werkdagen.
Houd er rekening mee dat niet iedereen verstand heeft van auteursrecht. Ga dus niet uit van kwade trouw en gebruik geen beladen woorden als ‘diefstal’. Bovendien hebben boze brieven waarin gedreigd wordt met gerechtelijke stappen vaak een averechts effect. Als het uw doel is om het materiaal snel weg te laten halen, heeft een scheldkannonade dus niet zo veel zin.
Als contact leggen met de verantwoordelijke geen effect heeft, benader dan diens hostingprovider of de eigenaar van de website. Dit kan een stuk zakelijker: wijs ze erop dat er auteursrechtelijk beschermd materiaal van u onrechtmatig openbaar gemaakt wordt door hun klant. Geef duidelijk aan waar het werk staat, welke klant (voor zover u dat weet) en indien mogelijk waar uw origineel staat. Vermeld expliciet dat u de rechthebbende bent en geen toestemming heeft gegeven. De provider moet dan het materiaal weghalen, anders wordt hij zelf aansprakelijk voor de schade.
Lukt dat allemaal niet, dan kunt u een rechtszaak aanspannen. Het probleem daarbij is wel dat het relatief duur is en meestal nogal lang duurt. Daarbij komt nog dat geschillen omtrent auteursrecht en andere rechten van intellectueel eigendom meestal niet gedekt worden door rechtsbijstandsverzekeringen.